İngilizce Cümlenin Öğeleri Nasıl Bulunur

İngilizce cümlenin öğeleri nasıl bulunur adım adım öğeleri bulalım…

“You do.” (yaparsın) cümlesinin öğelerini bulalım.

Öncelikli olarak yüklemi bulmalıyız. Sonra özneyi bulmalıyız. Çünkü yüklem ve özne, temel cümle öğeleridir. Bu yüzden dolayı İngilizce bir cümlenin öğelerini bulurken her zaman önce yüklem, sonra özne bulunur.

Yüklemi bulduğumuzda, özneyi de çoğu zaman otomatikman bulmuş oluyoruz.

1. Cümlenin Yüklemini Bulmak

Örnek cümlemize dönecek olursak “You do.” cümlesinde “do” kelimesinin yüklem olduğunu anlıyoruz.

Peki nasıl anlıyoruz?

“Do” kelimesi, fiil türünden bir kelimedir ve yalın haldeyken “to do” şeklindedir ama bu cümlede “to” (-mek, mak) mastar eki olmadan yazılmış olması sayesinde, fiilin çekimlenmiş olduğunu anlıyoruz.

Fiilin çekimlenmiş haline ise yüklem denir.

Yüklem, en temel cümle öğesidir. Yüklem olmadan bir cümle olamaz. Yüklem bir cümlenin temel taşıdır. Nasıl ki bir bina zemin olmadan ayakta duramaz ise yüklem olmadan da bir cümle olamaz.

O halde şöyle bir mantık yürütmeliyiz;

mastar fiil > çekimlenmiş fiil = yüklem
(Yani çekimlenmiş fiil eşittir yüklem. İkisi aynı şeydir.)

Örnek:

to have > mastar fiil
(sahip olmak)

I have

Yukarıda ise “have” çekimlenmiş fiildir

I am having

“having” çekimlenmiş fiildir

to make > mastar fiildir
making > çekimlenmiş fiildir
made > çekimlenmiş fiildir
makes > çekimlenmiş fiildir

Sonuç olarak; fiil eğer mastar hali ile değilde, mastar eki almadan ya da farklı bir hal ile kullanılmışsa, o fiil çekimlenmiştir ve çekimlenmiş bir fiile yüklem denir. Yüklem bir cümlenin en temel öğesidir.

I need to go

Yukarıdaki cümlenin yüklemini bulalım.
Yüklem neydi, hatırlayalım: bir fiilin değişmiş yani çekimlenmiş haline yüklem denir. Yukarıdaki cümleyi incelediğimizde iki tane fiil görüyoruz.

1. fiil : to need
2. fiil : to go

Peki size sorum şu; “to go” mu değişmiş yoksa “to need” mi?
Tabii ki “to need” değişmiş. Çünkü “to” (-mek, -mak) eki kalkmış.
O halde bu cümlenin yüklemi “need” kelimesidir.

I am crying like a child.

Yukarıdaki cümlenin yüklemini bulalım.

Öncelikli olarak kelimeleri inceliyoruz ve fiil türünden kelimeleri buluyoruz (tabii bunu yapabilmemiz için İngilizcede fiil türünden kelimeleri biliyor olmamız gerekiyor eğer bilmiyorsanız önce İngilizce fiiller konusuna bakıp, fiilleri öğrenmelisiniz yoksa fiil türünden kelimeyi bulamazsınız ve fiil türünden kelimeyi bulamadığınız için cümlenin yüklemini de belirleyemezsiniz)

Yukarıdaki cümledeki kelimeleri incelediğimizde “cry” ve “like” kelimelerinin fiil türünden olduğunu anlıyoruz.

Ama burada yanılgıya düşmeyin; “to like” kelimesi “beğenmek” anlamında kullanıldığı zaman fiildir ama bu cümlede “beğenmek” anlamında değil, “gibi” anlamında kullanılmıştır. Bu nedenden dolayı bu cümlede like kelimesi fiil değil, edat olarak kullanılmıştır. (bir kelime aynı anda birkaç farklı türde yer alabilmektedir, bu nedenden dolayı bir kelimeyi ezberlerken o kelimenin farklı türlerde de kullanılabilir olduğunu ve farklı türlerde kullanıldığında da, farklı anlamlar verebildiğine dikkat etmelisiniz. Bu konu hakkında daha fazla bilgi için daha önce yazmış olduğum kelime türleri konusuna bakınız)

Sonuç olarak “like” kelimesini elediğimize göre elimizde “cry” kelimesi kalıyor.

cry kelimesi mastar halde “to cry” şeklinde olduğu için ama bu cümlede “crying” şeklinde yazıldığı için çekimlenmiş bir fiildir yani yüklemdir.

Şimdi sıra sizde...

Aşağıdaki cümlelerin yüklemlerini bulunuz;

I am going to home.
You are acting like a kid.
Take a coffee and feel relax.
Did you find your book?

Yüklem ile ilgili dikkat etmeniz gereken bir diğer şey; yüklem sadece tek bir kelimeden değil, birkaç kelimeden de oluşuyor olabilir. Özellikle de yardımcı fiil kullanıldığında buna dikkat etmelisiniz.

Örnekler;

I am serious.

Yukarıdaki cümlenin yüklemi “to be serious” > “am serious”

I am having lunch.

“to have lunch” > “having lunch”

You have listened the song.

“to have + to listen” > “have + listened”

Why you were crying in your room this morning?

“to be + to cry” > “were + crying”

2. Cümlenin Öznesini Bulmak

Daha önce ifade ettiğim gibi aslında cümlenin yüklemini bulduğumuzda, öznesini de hemencecik bulmuş oluyoruz ama yine de özneyi bulmanın iki farklı yöntemi olduğunu söylemek isterim.

Düz cümlelerde özneyi temsil eden kelime genellikle cümlenin en başında yazar ama bazen gizli özne ya da edilgen dediğimiz durum söz konusu olduğunda yazmayadabilir.

Bu durumları anlamanın en iyi yöntemi örnek cümleler üzerinde inceleme yapmaktır.

Temel tanımımız şu; cümlenin yüklemini gerçekleştiren şey ya da kişi, o cümlenin öznesidir.

Örnekler;

I do

Yukarıdaki cümlenin başında “I” zamiri yer alıyor. Bu zamir, 1. tekil şahsı temsil eden bir kelimedir ve cümlenin fiilinin “to do”, bu şahsa göre çekimlenmiş olmasından da cümlenin öznesinin birinci tekil şahıs olduğunu anlıyoruz.

I know that you were.

Yukarıdaki cümlede de aynı durumu görüyoruz. Cümlenin başındaki zamirden ve fiilin çekimlenmiş halinden öznenin “I” olduğunu anlıyoruz.

You were beautiful last year.

Yukarıdaki cümlenin başındaki “you” zamiri öznedir. Çünkü cümlenin fiili “to be”, bu şahsa göre çekimlenmiştir.

The car is going to speed up soon.

Yukarıdaki cümlede ise “car” ya da “the car” ifadesinin özne olduğunu anlıyoruz. Çünkü cümlenin yüklemini gerçekleştiren şey “car” kelimesidir.

You are jumping like crazy.

You kelimesi öznedir çünkü “jumping” fiilini gerçekleştirmektedir.

Bazı cümleler de ise özne yoktur çünkü yüklemi gerçekleştiren kimse yoktur. Kendi kendine olmuştur.

The window was broken.

Yukarıdaki cümlede “to broke” fiilini yapanın kim olduğu belli olmadığı için ve fiil kendi kendine gerçekleştiği için özne yoktur.

Bu tarz cümlelere edilgen (passive) cümleler denir.

3. Cümlenin Sıfatını Bulmak

Sıfat, her cümlede olmayabilir yani bir cümlede illa ki sıfatı bulmak zorunda değilsiniz. Sıfat olmadan da cümle olur.

Ama eğer bir cümlede sıfat varsa, bunu bulmak için cümledeki isim türünden kelimenin önündeki kelimeye bakmalıyız. Çünkü İngilizcede sıfatlar, tıpkı Türkçede olduğu gibi genellikle nitelendirdikleri isim türünden kelimelerin hemen önlerinde kullanılırlar.

Nice woman

Yukarıdaki ifade de “nice” kelimesi sıfattır çünkü “woman” kelimesinin temsil ettiği kişi hakkında bir özellik belirtmektedir.

You have beautiful eyes.

Yukarıdaki cümlede de “beautiful” kelimesi sıfattır çünkü “eyes” kelimesinin temsil ettiği şeyin nasıl bir şey olduğuna yönelik açıklama yapmaktadır.

4. Cümlenin Zarfını Bulmak

Sıfat türünden kelimeler, isim türünden kelimelerin temsil ettiği nesne ya da kişi hakkında açıklama yaparlar.
Zarf türünden kelimeler ise fiil türünden kelimelerin temsil ettiği iş ya da oluşun; derecesini, yönünü ya da genel olarak durumunu açıkarlar.

Sıfat türünden bir kelime, cümle içerisindeki kullanımına bağlı olarak bir zarfa dönüşebilir.

Örnek:

nice (hoş)

Yukarıdaki kelime bir isimle kullanıldığında sıfattır ama bir fiil ile kullanıldığında zarf olur.

What a nice woman!
(Ne kadar da kibar bir kadın!)

The woman controls the car nicely
(Kadın arabayı kibarca kontrol ediyor)

Yukarıdaki cümlede “nicely” kelimesinin zarf olduğunu anlıyoruz çünkü “to control” fiilinin nasıl yapıldığını bizlere açıklamaktadır.

İngilizcede zarf türünden kelimeler genellikle sıfat türünden kelimelerin sonuna “-ly” eklenmesi ile elde edildiği için, ingilizce cümlenin öğeleri nasıl bulunur ve zarf öğesini bulmak kolay olmaktadır.

Sonuç olarak ingilizce cümlenin öğeleri nasıl bulunur konusu ile ilgili en önemli şey; yüklem ve özneyi bulmanızdır. Çünkü bu iki öğe, bir cümleyi cümle yapan iki temel unsurdur. Diğer öğeler her zaman olmayabilir ama olduklarında da bulunması zor değildir. Eğer konu ile ilgili anlamadığınız ayrıntılar varsa aşağıdaki yorum formu aracılığı ile sormaktan çekinmeyin.